Het vak geschiedenis is nooit mijn favoriet geweest. De saaie en ellenlange teksten met jaartallen en gebeurtenissen waren niet aan mij besteed. Toch was er altijd één onderwerp favoriet, namelijk de Tweede Wereldoorlog. Hoe anders is dat nu. Op school gaat de meeste aandacht naar de geschiedenis van de provincies Holland. Hoe zonde. Alle dorpen, gebieden, provincies hebben hun eigen historie. Ik vind het belangrijk om te weten wat de geschiedenis was dichtbij huis. Vandaar dat ik je een aantal geschiedenisweetjes uit het oude Gelderland voorschotel.
Waar komt de naam Gelderland vandaan?
De naam Gelderland is een beetje vreemd. Want wat is een ‘gelder’? Door de eeuwen heen verandert de schrijfwijze van diverse zaken. Zo gaat het ook met plaatsnamen. Het dorpje waar ik ben geboren veranderde sowieso een paar keer van naam. Van Theothorne naar Diderna in de twaalfde eeuw dat uiteindelijk Dieren zou gaan heten.
Een Vlaams geslacht kreeg een gebied aangewezen wat hedendaags Duitsland is. Het stadje met de naam Gelre vind je nu op de kaart als Geldern. En tada. De oorsprong van de provincienaam ligt in het stadje waar de eerste graven van Gelre zich vestigden.
Geografie
Het Hertogdom Gelre werd het grootste gebied, zowel in oppervlakte als status. Het hertogdom had een hoog aanzien. Vanuit Gelre werden steeds meer stukjes van het omringende gebied veroverd, opgekocht en toegevoegd.
De gebieden rondom het stadje Gelre kwamen bij het graafschap evenals het verderop gelegen Teisterbant. Dat wat wij nu het Rivierengebied noemen. Daarmee werd Nijmegen hoofdstad. De gehele Veluwe was een in leen gegeven gebied door de bisschop van Utrecht. Wat ze nooit hebben teruggekregen (😉). Doordat graaf Gerard II trouwde met de gravin van Zutphen, kwam ook het oude Hamaland onder Gelres bestuur. De hertogen verbleefden steeds meer in Arnhem. Vandaar de deze stad in 1543 de hoofdstad van het hertogdom werd.
Hertogen en steden
De vorst, ook wel graaf of later hertog genoemd, was de hoogste baas. De hertogen hadden veel macht en de meesten gingen de geschiedenisboeken in. Met een vermelding waar zij bekend om stonden. Een rijtje:
- Gerard I van Wassenberg, de eerste graaf van Gelre.
- Gerard II van Wassenberg, trouwde met de gravin van Hamaland.
- Graaf Otto II van Gelre, voor het verlenen van vele stadsrechten.
- Graaf Reinald II van Gelre, promoveerde het graafschap tot hertogdom.
- Hertogen Reinald III en Eduard, waren broers, en strijden tegen elkaar om hertog te zijn.
- Hertog Arnold van Egmond, gekozen als hertog door de Staten van Gelre.
- Hertog Karel van Egmond, gekozen tot de Grootste Gelderlander Aller Tijden, streed tegen de komst van de Spanjaarden.
Er zijn nog veel meer geschiedenisweetjes uit het oude Gelderland te vertellen. Deze deel ik graag met je, zoals oude verhalen en legenden of meer over de geschiedenis van Arnhem. Ik vind het inspirerend hoe de hertogen het territorium wisten uit te breiden.
Wat vind jij van deze geschiedenisles? Weet jij weetjes uit je eigen omgeving?
Gelderland, oh, Gelderland.
